به نقل از «ایران اکونومیست»

چرا دانش‌آموزان به مطالعه کتاب‌های غیردرسی روی خوش نشان نمی‌دهند؟

تاریخ انتشار: ۲۲ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۳۹۵۵۶۲

براساس نظرسنجی سال ۱۳۹۸ حدود ۷۰‌درصد دانش‌آموزان سنین ۱۵ تا ۱۸ سال گفته‌اند که کتاب غیردرسی نمی‌خوانند.

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایران اکونومیست، کتاب کودک و نوجوان در دهه‌های اخیر همواره به‌عنوان یکی از حوزه‌های درخشان چه به‌لحاظ کیفی و چه از نظر کمی در حوزه فرهنگ مطرح بوده است. معرفی نویسندگان و شاعران جوان و مؤلفانی که حرفی برای گفتن دارند، سبب شد حوزه ادبیات کودک و نوجوان در ایران پس از انقلاب رشد چشمگیری داشته باشد؛ حوزه‌ای که همواره به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های نشر ایران برای حضور در بازارهای بین‌المللی کتاب نیز مطرح است و تاکنون توانسته است موفقیت‌های قابل تأملی را کسب کند، با وجود این، نشر کودک و نوجوان نیز در سال‌های اخیر به‌تبع اوضاع نابسامان صنعت نشر از روزهای طلایی و رشد خود فاصله گرفته و امروز با مشکلات خرد و کلان متعددی روبه‌روست.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کتاب کودک که در دهه 60 و اوایل دهه 70 با شمارگان 20 هزار نسخه منتشر می‌شد، در این سال‌ها در خوشبینانه‌ترین حالت بر مدار دو هزار نسخه می‌چرخد. کاهش شمارگان کتاب کودک و نوجوان در دهه‌های اخیر رشد بسیاری داشته است. اگر نگاهی به آمارها بیندازیم، متوجه خواهیم شد آنچه در چرخه نشر کودک و نوجوان در جریان است، با تعداد مخاطبانش و احتمالاً نیازهایی که در این عرصه وجود دارد، همخوانی ندارد،
به‌عنوان نمونه، بنا به گفته معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش؛ در سال تحصیلی 1401 ـ 1400،  تعداد 15 میلیون و 375 هزار و 677 نفر در مدارس سراسر کشور ثبت‌نام کرده‌اند؛ این در حالی است که تعداد عناوین کتاب‌های منتشرشده برای کودکان و نوجوانان در سال 1400، تنها 16 هزار و 846 اعلام شده است. البته باید در این آمار و بررسی، تعداد کودکانی را که هنوز به سن مدرسه رفتن نرسیده‌ یا از تحصیل بازمانده‌اند نیز در نظر گرفت که با وجود این، کفه تعداد مخاطبان بسی سنگین‌تر از میزان کتاب‌هایی است که در یک سال عرضه می‌شود.

در چرایی بر هم خوردن این عرضه و تقاضا می‌توان عوامل مختلفی را یاد کرد؛ از عوامل فرهنگی و تغییر سبک زندگی گرفته تا عوامل اقتصادی و سیاسی. میزان مطالعه میان کودکان و نوجوانان رو به کاهش است. بنا به گفته وزیر سابق ارشاد در تیرماه 1400؛ براساس نظرسنجی سال 1398، حدود 70‌ درصد دانش‌آموزان سنین 15 تا 18 سال گفته‌اند که کتاب غیردرسی نمی‌خوانند.

  ناصر نادری، فعال حوزه کتاب کودک و نوجوان:مشکلات اقتصادی بر روند خلق متن ادبی نیز تأثیر گذاشته است، یکی از بحث‌های مهم در این حوزه، انگیزش‌ها برای خلق یک متن است. همه اتفاق‌ها، چه در حوزه‌های آموزشی یا آثاری که جنبه ادبیات دارند، در بخش آفرینش شکل می‌گیرد. وقتی فضای نویسنده، دارای آرامش در حوزه‌های اقتصادی باشد، می‌توان انتظار داشت که متن‌های خوب تولید شود. 

ناصر نادری، از نویسندگان حوزه کودک و نوجوان و از فعالان بخش پژوهش در عرصه آموزشی، یکی از دلایل اصلی بروز این پدیده را نبود برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در آموزش و پرورش برای ترغیب کودکان و نوجوانان به مطالعه می‌داند. او در گفت‌وگویی با در این رابطه می‌گوید: بخش قابل‌توجهی از مدارس کشور، به‌لحاظ امکاناتی که باید مکمل متن‌های آموزشی باشند، استاندارد لازم را ندارند؛ یعنی فضاهای آموزشی ما اغلب فاقد محیط کتابخانه است و اگر دارند، در زمان حاضر در مدارس عنوانی به‌اسم «کتابدار» وجود خارجی ندارد. وقتی در فضای مدرسه کتابخانه و کتابدار ندارید، انگیزه و قدرت متفکری که باید موضوع کتاب در مدارس را برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی و مدیریت کند، دچار نقصان خواهد شد و این چالشی جدی در مدارس ماست.

این نویسنده ابراز کرد: اگر به‌صورت میدانی نیز بررسی کنیم، به نتایج خوبی دست خواهیم یافت. اگر همین تهران را در نظر بگیریم، کمتر مدرسه‌ای است که از این امکانات برخوردار باشد؛ به همین جهت ما تا رسیدن به مرز مطلوب فاصله بسیاری داریم.

او ادامه می‌دهد: سوای خود کتاب، به‌عنوان سازه‌های متنی، به محیط شوق‌انگیزی برای کودکان در جهت ترغیب به مطالعه نیز نیاز داریم. از سوی دیگر، ما با خودبسندگی در متن‌های آموزش و پرورش مواجه هستیم که کودکان را به پژوهش ترغیب نمی‌کند. اگر کنار لذت متن‌های کتاب‌های درسی، مشوق‌هایی در این متون نباشد، فرایند کتابخوانی دچار مشکل خواهد شد.

نادری یکی از مهمترین مسائل در علت کاهش علاقه دانش‌آموزان به‌سمت مطالعه کتاب‌های غیردرسی را مسئله «اقتصاد نشر» می‌داند و می‌گوید: در دو سه سال اخیر قطعاً پدیده شوم کرونا در ایجاد رکود در این زمینه بی‌تأثیر نبوده است، کنار این موضوع ما با تعطیل شدن مدارس نیز مواجه بودیم. گرانی منابع اولیه از جمله کاغذ طی چند سال اخیر همواره به‌عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی ناشران برای ادامه فعالیت مطرح بوده است. ناشران از این شرایط گله‌مند هستند و این عوامل بر قیمت کتاب نیز تأثیر گذاشته است، ضمن اینکه فرایند تهیه و تولید متن کتاب و تصویرگری و هزینه آن را نیز در این چرخه باید در نظر گرفت، در مجموع باید گفت شاهد تأثیر سایه تیره اقتصاد بر این زمینه فرهنگی هستیم، این سایه شوم در همه سازه‌های تولید متن، تصویرگری، ویرایش و چاپ تأثیرگذار است.

به‌گفته این فعال حوزه کتاب کودک و نوجوان، مشکلات اقتصادی بر روند خلق متن ادبی نیز تأثیر گذاشته است. او ضمن اشاره به این موضوع، ادامه می‌دهد: یکی از بحث‌های مهم در این حوزه، انگیزش‌ها برای خلق یک متن است. همه اتفاق‌ها، چه در حوزه‌های آموزشی یا آثاری که جنبه ادبیات دارند، در بخش آفرینش شکل می‌گیرد. وقتی فضای نویسنده، دارای آرامش در حوزه‌های اقتصادی باشد، می‌توان انتظار داشت که متن‌های خوب تولید شود.

او بروز تأثیر این موضوع را در افزایش تعداد ترجمه‌ها در سال‌های اخیر می‌داند و اضافه می‌کند: چرا ما با پدیده ترجمه سخیف در حوزه نشر مواجه هستیم؟ چون ناشر نمی‌خواهد هزینه کند، از سوی دیگر او ملزم به رعایت حق کپی‌رایت نیست، در نتیجه به پخته‌خواری روی می‌آورد، همین سبب شده است متن‌های تألیفی کنار رود.

نادری با بیان اینکه در بررسی یک پدیده فرهنگی، نباید از بررسی عوامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در کلان کشور نیز غافل بود، به نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ مطالعه اشاره می‌کند. او ضمن تأکید بر اینکه رسانه‌ها به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم در تغییر ذائقه مردم، می‌توانند نقش مؤثری در فرهنگ‌سازی ایفا کنند، می‌گوید: یکی از رسانه‌هایی که می‌تواند شوق را میان بچه‌ها برای مطالعه ایجاد کند، صداوسیماست.

  گرانی منابع اولیه از جمله کاغذ طی چند سال اخیر همواره به‌عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی ناشران برای ادامه فعالیت مطرح بوده است. ناشران از این شرایط گله‌مند هستند و این عوامل بر قیمت کتاب نیز تأثیر گذاشته است، ضمن اینکه فرایند تهیه و تولید متن کتاب و تصویرگری و هزینه آن را نیز در این چرخه باید در نظر گرفت، در مجموع باید گفت شاهد تأثیر سایه تیره اقتصاد بر این زمینه فرهنگی هستیم، این سایه شوم در همه سازه‌های تولید متن، تصویرگری، ویرایش و چاپ تأثیرگذار است. 

در زمان حاضر چند درصد از برنامه‌های صداوسیما به این مهم می‌پردازد؟ این سازمان از چه چهره‌های فعالی در حوزه کتاب بهره برده است تا بتوانند کتاب را از وجوه مختلف آن بررسی و معرفی کنند؟ چند برنامه خوب هم در شبکه چهار بود که متأسفانه به‌دلیل نگاه‌های تنگ مسئولان و تحلیل‌های غلط فرهنگی، تعطیل شد؛ این در حالی است که عرصه فرهنگ، عرصه تکثر اندیشه و احساس است و نمی‌توان با یک نگاه بسته، انتظار داشته باشیم که به یک فضای بالنده برسیم.

این نویسنده کودک و نوجوان پنجمین عامل در کاهش مطالعه میان دانش‌آموزان را «تغییر سبک زندگی» می‌داند؛ تغییری که نسل جوان کشور را از سمت مطالعه هدفمند، به‌سمت مطالعه سطحی با موضوعات متنوع پیش برده است. نادری دراین‌باره معتقد است: رغبت به کتاب‌های نوشتاری نسبت به رقبایی که جنبه مجازی دارند، کمرنگ‌تر شده است. فضای مجازی این سیطره را داشته است که علاقه فرد را به‌سمت خودبسندگی سطحی و پخته‌خواری بیشتر کرده است، این‌که فرد به یک سری اطلاعات متنوع تهییجی اکتفا کند که خیلی عمق ندارد، اما در آنها تنوع دیده می‌شود. این پدیده یک نوع اشباع کاذب را بین بچه‌ها ایجاد می‌کند؛ به همین دلیل مطالعه‌ای که از آن سراغ داریم، رخ نمی‌دهد.

نادری راه‌حل در پدیده کاهش مطالعه غیردرسی میان دانش‌آموزان را در بررسی عوامل متعدد جامعه‌شناختی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی می‌داند، در واقع می‌توان گفت کاهش میل مطالعه میان این قشر از جامعه محصول عوامل متعدد است که از یک نقطه نبود عدالت توزیعی آغاز شده و دومینووار زیر سایه مسائل مختلف، ادامه یافته است.

+

منبع: خبرگزاری تسنیم

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: کتاب کودک و نوجوان کودک و نوجوان دانش آموزان تولید متن

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۳۹۵۵۶۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اردوگاه دانش آموزی با منظر گردشگری مقاومت در بوشهر احداث شود

به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله غلامعلی صفایی بوشهری دوشنبه شب در دیدار رییس سازمان نوسازی مدارس کشور گفت: هر کشوری که دارای آموزش و پرورش قوی باشد، آینده پیشرفت تمدن آفرین آن ممکن است.

نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه بوشهر افزود: این یک قائده است و می‌شود گفت تمامی فضای مدیریت کشور از آموزش و پرورش عبور می کند، و آموزش و پرورش مادر تمام وزارتخانه هاست.

وی با بیان اینکه آموزش و پرورش یک وزارتخانه راهبردی و منشا ثروت و قدرت است، گفت: چون ثروت یک مملکت منابع سرزمینی نیست بلکه منابع انسانی است و قدرت یک کشور با منابع انسانی و اندیشه ها و محصولات دانش بنیان و اقتدار آفرین است.

آیت الله صفایی بوشهری بیان داشت: رشد دانش آموزان در آموزش و پرورش، باعث تولید موشک ها و پهباد شده و امروز عملیات وعده صادق را ممکن کرد. بنابراین آموزش و پرورش هم مولد ثروت و قدرت است که نتیجه آن اقتدار ملی و بین المللی می‌باشد به همین خاطر توجه به آموزش و پرورش یک توجه راهبردی است.

امام جمعه بوشهر اظهار داشت: در نظام محاسباتی مدیریت، یکی از نشانه ها توجه به حوزه زیرساختی است که مهمترین آن آموزش و پرورش می باشد. آموزش و پرورش یک ریشه برای درخت است.

وی ابراز داشت: حوزه زیرساخت ساختمانی یکی از موارد مهم در آموزش و پرورش است. یک نقشه آمایشی بسیار مهم برای این موضوع را می طلبد که باید به صورت دقیق باشد. وزارت آموزش و پرورش نباید دغدغه زیر ساخت داشته باشد و بایستی همیشه آموزش و پرورش در حوزه زیر ساخت جلوتر از جمعیت باشد، هرچند در شرایط کنونی عقب تر از جمعیت هستیم.

آیت الله صفایی بوشهری با بیان اینکه ساخت مدارس بایستی بر اساس استانداردهای مهندسی و معماری و مناسب با فرهنگ آن منطقه باشد ابراز داشت: نمی توانیم مدرسه ای که مناسب شمال است را در استان کویری بسازیم.

نماینده ولی فقیه در استان بوشهر با بیان اینکه همیشه مواجه با مدارسی هستیم که بعد از چند سال دچار خوردگی می شود گفت: باید در حوزه مهندسی دارای تحول باشیم، در مدل مدرسه سازی یک مدل سنتی وجود داشته است بنابراین باید به سمت مدل های پرجاذبه برویم تا دانش آموز در کلاس خسته نشود.

وی افزود: امروز حضور در فضای مجازی متنوع شده از جهتی سیستم اکنون آموزش و پرورش و کلاس ها باعث خستگی می شود و یکی از علت های ارتباط امروز دانش آموزان با فضای مجازی پرتنوع بودن آن است.

امام جمعه بوشهر با اشاره به کمبود امکانات آموزشی در ایجاد مهارت افزایی گفت: در حال حاضر فضاهای مختلفی حتی متناسب با جنسیت برای ایجاد مهارت وجود دارد و باید مدرسه را طوری پرجاذبه کنیم که دانش آموزان آنجا را محل ورزش و پرورش و حتی محلی برای کسب کار بداند و از این فضا استفاده شایسته کند.

منتخب مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری همچنین خواستار تخمین رشد جمعیت ملی و منطقه‌ای و محلی شد و گفت: نیازها از قبل مشخص شود و اعتبارات استانی و خیرین هم برای آن لحاظ شود. بسیاری از امکانات در حاشیه مدرسه همچون حسینیه ها و مساجد وجود دارد که باید با مدرسه پیوند زده شود.

وی افزود: برگزاری جشن ها و برپایی نماز جماعت و برگزاری جلسات اولیا و مربیان در مساجد و مدرسه می تواند این ارتباط را فراهم کند. این ارتباط فیزیک ساختمانی و انسانی رشد ایجاد می کند.

آیت الله صفایی بوشهری همچنین حضور روحانیون در مدارس را بسیار موثری دانست.

وی با تاکید بر استفاده از ظرفیت بازنشستگان نیروی انتظامی گفت: بسیاری از بازنشستگان آموزش و پرورش جوان و توانمند هستند، می توان از این افراد استفاده شود تا پیوند نسل بازنشسته با نسل کنونی حفظ شود.

امام جمعه بوشهر خواستار ایجاد اردوگاه بزرگ در استان شد و گفت: بوشهر پایتخت مقاومت است، اگر اردوگاه بزرگ دانش آموزی با منظر گردشگری فرهنگی پرورشی مقاومت ایجاد شود و دانش آموزان به استان بیایند می توانند با پیشرفت ها و تاریخ مقاومت استان آشنا شوند. علاوه براین می توانیم میزبان دانش آموزان محور مقاومت هم در استان بود.

کد خبر 6092618